Menu

Przywrócenie Ordynariatu Polowego WP w 1991 r.

W okresie przemian ustrojowych, zainicjowanych na podstawie umów „okrągłego stołu", podpisanych 5 kwietnia 1989 r. między przedstawicielami władzy komunistycznej i opozycji spod znaku „Solidarność", zaistniały zmiany w systemie relacji między państwem i Kościołem, polegające na przejściu od separacji wrogiej do separacji skoordynowanej, zwanej również separacją przy­jazną. Przejawem tego były dwa doniosłe wydarzenia: jedno natury legislacyj­nej, a drugie dyplomatycznej.Pierwszym z nich było uchwalenie przez Sejm PRL 17 maja 1989 r. pa­kietu ustaw kościelnych: ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolic­kiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej [1], ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania [2], ustawy o ubezpieczeniach społecznych duchownych [3]. Drugim z nich była decyzja papieża Jana Pawła II z 17 lipca 1989 r. - podjęta po porozumieniu z najwyższymi organami władzy państwa polskiego i Konferencją Episkopatu Polski - o wznowieniu stałych stosunków dyploma­tycznych pomiędzy Stolicą Apostolską i Polską po 50-letniej przerwie.

Katolickie duszpasterstwo wojskowe początek swych regulacji otrzymało we wspomnianej wyżej Ustawie o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego. Przepisy normujące tę problematykę zawarte zostały w art. 8 i 25-29 powyższej ustawy. Po raz pierwszy, od roku 1948 ustawa ta mówiła o Ordynariacie Polowym Wojska Polskiego - artykuł 8 nadał mu osobowość prawną [4]. Artykuł 25 zawiera postanowienia gwarantujące swobodę spełniania praktyk religijnych osobom pełniącym służbę wojskową oraz ich rodzinom. Troską o realizację zawartych tam norm został obarczony kapelan wojskowy [5]. Kolejne artykuły 26-28 omawiają organizację struktur duszpasterstwa wojskowego stanowiąc, iż do czasu powołania Ordynariatu Polowego WP duszpasterstwem wojskowym kieruje Generalny Dziekan WP, jako naczelny kapelan wojskowy w ramach Generalnego Dziekanatu [6]. Ostatni ze wspomnianych artykułów 29 omawia sprawę stosunku do obowiązku służby wojskowej duchownych, zakonników i alumnów seminariów duchowych, a także nowicjuszy zakonnych [7].

Dalsze gwałtowne przemiany społeczno-polityczne w Polsce w latach 1989-1990, a zwłaszcza zwycięstwo nurtu niepodległościowego w parlamentarnych wyborach przeprowadzonych 4 czerwca 1989 r., stworzyły warunki sprzyjające przywróceniu siłom zbrojnym Rzeczypospolitej Biskupstwa Polowego. W odpowiedzi na prośbę Konferencji Episkopatu Polski dnia 21 stycznia 1991 roku papież Jan Paweł II wydał dekret przywracający Ordynariat Polowy oraz bullę w sprawie nominacji ks. prałata Sławoja Leszka Głódzia – kapłana archidiecezji wileńskiej z administracji apostolskiej w Białymstoku, dotychczasowego pracownika Kongregacji ds. Kościołów Wschodnich - na Biskupa Polowego WP przyznającą mu stolicę tytularną Kościoła w Bettonie [8]. Biskup nominat przybył do kraju 25 stycznia 1991 r. Zgodnie z dekretem Nuncjatury Apostolskiej w Warszawie Ordynariat Polowy rozpoczął swoje funkcjonowanie od dnia 31 stycznia 1991 r. Tego dnia w kościele katedralnym pod wezwaniem Marki Bożej Królowej Polski przy ul. Długiej w Warszawie nastąpiło jego uroczyste erygowanie. Odczytano dokumenty Stolicy Apostolskiej oraz dekret wykonawczy nuncjusza apostolskiego w Polsce. Arcybiskup Józef Kowalczyk poinformował zebranych biskupów, kapłanów, przedstawicieli Wojska Polskiego oraz wiernych, że oznacza to oficjalne rozpoczęcie funkcjonowania Ordynariatu Polowego w Polsce.

Dnia 23 lutego 1991 r. o godz. 10.00 na Jasnej Górze zaczęły się uroczystości udzielenia sakry biskupiej ks. Sławojowi Leszkowi Głódziowi (konsekratorami byli: ks. kard. Józef Glemp - Prymas Polski, ks. kard. Franciszek Macharski - metropolita krakowski i ks. kard. Henryk Gulbinowicz - metropolita wrocławski), a dzień później nastąpił jego uroczysty ingres do Katedry Polowej WP, czyli kanoniczne objęcie diecezji wojskowej. Nawiązując do tradycji II Rzeczypospolitej w dniu 18 kwietnia 1991 r. prezydent RP Lech Wałęsa mianował nowego biskupa polowego na stopień generała brygady, a 11 listopada 1993 r. na stopień generała dywizji.

W początkowym okresie pracy Ordynariatu Polowego ogromnie ważnym momentem stało się spotkanie Ojca Świętego Jana Pawła II z 40-to tysięczną reprezentacją Wojska Polskiego w Zegrzu Pomorskim k. Koszalina, w dniu 2 czerwca 1991 roku. Wypowiedziane wówczas pasterskie słowo Jana Pawła II ukazało istotne zadania duszpasterstwa wojskowego w całości formacji wojskowej dla Narodu i Kościoła [9]. W oczach Papieża spotkanie to miało wymiar symbolu zmian, które nastąpiły w kraju, co podkreślił nieco później w Warszawie podczas spotkania z intelektualistami [10].

 
x. kmdr por. Zbigniew Rećko
 

[1] Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej,w: Dziennik Ustaw z dnia 23 maja 1989 r., nr 29, poz. 154.

 

[2] Ustawa z dnia 17 maja 1989 r.o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, w: tamże, poz. 155.

 

[3] Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniach społecznych duchownych, w: tamże, poz. 156.

 

[4] „1. Osobami prawnymi są następujące personalne jednostki organizacyjne Kościoła: 1) Ordynariat Polowy ” (Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, w: Dziennik Ustaw z dnia 23 maja 1989 r. , nr 29, poz. 154, art. 8, pkt 1). [5] „1. Wszystkim osobom pełniącym służbę wojskową, a także ich rodzinom, zapewnia się swobodę spełniania lub niespełniania, zależnie od ich woli, praktyk religijnych. 2. Żołnierzom w czynnej służbie wojskowej zapewnia się możliwość uczestniczenia - poza terenem jednostek wojskowych - we Mszy św. w niedzielę i święta oraz w innych zwyczajowych praktykach religijnych organizowanych w kościołach garnizonowych lub niegarnizonowych, jeśli nie koliduje to z ważnymi obowiązkami służbowymi. 3. Kapelani wojskowi troszczą się o realizację zasad zawartych w ust. 1 i 2, w szczególności przez indywidualny kontakt z dowódcami jednostek wojskowych oraz z żołnierzami. 4. Kapelani wojskowi mają pełną swobodę stałego kontaktowania się z żołnierzami na terenie jednostek wojskowych, w terminach uzgodnionych z dowódcami tych jednostek” (Tamże, art. 25, pkt 1 - 4).

 

[6] „1. Do kapelanów wojskowych mają zastosowanie przepisy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Kapelani stanowią wyodrębniony korpus osobowy żołnierzy zawodowych. 2. Kapelani wojskowi podlegają w zakresie służby wojskowej organom wojskowym, a w zakresie duszpasterstwa - władzom kościelnym. 3. Statut duszpasterstwa wojskowego opracowywany jest z uwzględnieniem właściwości wynikających z ust. 2. Statut uchwala Konferencja Episkopatu Polski, a ogłasza Minister Obrony Narodowej ”( Tamże, art. 26).

„1. Do czasu powołania Ordynariatu Polowego, o którym mowa w art. 8 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1, duszpasterstwem wojskowym kieruje Generalny Dziekan Wojska Polskiego, jako naczelny kapelan wojskowy. Jego organem wykonawczym jest Generalny Dziekanat Wojska Polskiego. 2. Generalnego Dziekana Wojska Polskiego, po uprzednim uzgodnieniu jego kandydatury z Konferencją Episkopatu Polski, powołuje spośród kapelanów wojskowych Minister Obrony Narodowej. Biskup diecezjalny udziela Generalnemu Dziekanowi Wojska Polskiego jurysdykcji kościelnej. 3. Generalny Dziekan Wojska Polskiego przestaje pełnić swoje funkcje z chwilą: 1) zwolnienia go z zawodowej służby wojskowej, 2) przyjęcia jego prośby o rezygnację przez Ministra Obrony Narodowej lub władzę kościelną, 3) odwołania go ze stanowiska przez Ministra Obrony Narodowej lub władzę kościelną. 4. Decyzje, o których mowa w ust. 3, wymagają wspólnego uzgodnienia” (Tamże, art. 27). „1. Generalny Dziekan Wojska Polskiego, w porozumieniu z biskupem diecezjalnym, przedstawia Ministrowi Obrony Narodowej wniosek w sprawie powołania kapelana wojskowego i zwolnienia go z zawodowej służby wojskowej. 2. Generalny Dziekan Wojska Polskiego, w porozumieniu z biskupem diecezjalnym i organem wojskowym określonym w statucie duszpasterstwa wojskowego, wyznacza kapelana wojskowego na stanowisko rektora kościoła garnizonowego i odwołuje go. 3. Na wniosek Generalnego Dziekana Wojska Polskiego biskup diecezjalny udziela jurysdykcji rektorowi kościoła garnizonowego lub innemu kapelanowi wojskowemu, chyba że przeciwko temu przemawiają przewidziane prawem kanonicznym względy kościelne. 4. Tryb postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 1 i 2, oraz następstwa odmowy udzielenia jurysdykcji lub jej cofnięcia określa statut duszpasterstwa wojskowego. 5. Tryb tworzenia personalnych parafii wojskowych i terytorialnych parafii przy kościołach garnizonowych określa statut duszpasterstwa wojskowego” (Tamże, art. 28).

 

[7] „1. Przepisy dotyczące odraczania zasadniczej służby wojskowej ze względu na odbywanie nauki mają zastosowanie również do alumnów wyższych seminariów duchownych oraz nowicjuszy zakonnych. 2. Duchowni po otrzymaniu święceń i członkowie zakonów po złożeniu profesji wieczystej zostają przeniesieni do rezerwy. Nie są oni powoływani do odbywania ćwiczeń wojskowych w czasie pokoju, z wyjątkiem przypadku przeszkolenia, za zgodą biskupa diecezjalnego lub wyższego przełożonego zakonnego, do pełnienia funkcji kapelana. 3. W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, przeznacza się stosownie do potrzeb sił zbrojnych: 1) duchownych - do pełnienia funkcji kapelanów wojskowych, 2) alumnów wyższych seminariów duchownych oraz członków zakonów - do służby sanitarnej lub służby w obronie cywilnej. 4. W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny właściwe organy wojskowe, w porozumieniu z biskupem diecezjalnym, zapewnią pozostawienie do duszpasterskiej obsługi ludności niezbędnej liczby duchownych spośród tych, którzy podlegają mobilizacji” (Tamże, art. 29).

 

[8] „Przychylając się zatem do prośby Konferencji Episkopatu Polski oraz postulatów Władz tego Narodu, aby opiece duszpasterskiej nad wspomnianymi wiernymi nadać trwałą formę i status prawny, Jan Paweł II, z Bożej Opatrzności Papież, niniejszym Dekretem Kongregacji ds. Biskupów przywraca [podkreślenie własne autora] Ordynariat Polowy w Polsce, przystosowany do przepisów ogólnych konstytucji apostolskiej Spirituali militum curae” (KONGREGACJA ds. BISKUPÓW, Dekret z dnia 21 stycznia 1991 r. przywracający Ordynariat Polowy w Polsce, w: Schematyzm Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego 2000, Warszawa 2000, s. 543). Zob. JAN PAWEŁ II, Bulla nominacyjna dla Sławoja Leszka Głódzia z dnia 21 stycznia 1991 r., w: tamże, s. 544 - 545.

 

[9] „Przywrócenie duszpasterstwa wojskowego z pewnością usuwa jakiś mur, jakim usiłowano oddzielić wojsko od społeczeństwa. Wojsko, które ułatwia żołnierzowi, a w każdym razie mu nie przeszkadza zwracać się ku tym wartościom, które były szczególnie ważne w jego domu rodzinnym, naród łatwiej może uznać za swoje wojsko, za żywą i integralną część społeczeństwa” (JAN PAWEŁ II, To spotkanie jest znakiem „nowego początku”- przemówienie wygłoszone podczas spotkania z Wojskiem Polskim, w: L’Osservatore Romano, numer specjalny, 1 - 9 czerwca 1991, s. 12 - 13).

 

[10] „Kiedy znalazłem się tam wśród Wojska Polskiego śpiewającego Bogurodzicę, nie tylko Błękitne rozwińmy sztandary, modlącego się, zanim przyjechał papież, na całonocnym czuwaniu, przecierałem oczy ... najbardziej rezurekcyjne było to odkrycie w Koszalinie. Jest tu zresztą na sali biskup polowy Wojska Polskiego i może to przekazać swoim diecezjanom...” (JAN PAWEŁ II, Jak być narodem zmartwychwstałym – spotkanie ze światem kultury w Teatrze Wielkim w Warszawie, w: tamże, s. 103).

Wymarsz Pieszej Wojskowej Pielgrzymki na Jasną Górę - Warszawa 5.VIII.2007 r.

Zegar

Święta

Sobota, XXVI Tydzień zwykły
Rok B, II
Wspomnienie św. Faustyny Kowalskiej, dziewicy

Licznik

Liczba wyświetleń strony:
14914