Menu

Kapelani wojskowi, którzy jako jeńcy wojenni

zostali zamordowani przez Związek Sowiecki w 1940 r.

 

     Podczas uroczystości „Katyń pamiętamy, uczcijmy pamięć bohaterów”, która odbyła się na Placu Marszałka Piłsudskiego w Warszawie w dniach 9-10 listopada 2007 roku zostało awansowanych na wyższe stopnie wojskowe i służbowe ponad 14.000 osób zamordowanych na Wschodzie przez NKWD, w tym ok. 30 kapłanów różnych wyznań. Ponieważ literatura na temat kapelanów wojskowych, którzy jako jeńcy wojenni zostali zamordowani przez NKWD w miejscach straceń na Wschodzie jest nieliczna i rozproszona, rzeczą przydatną, jak sądzę, będzie zebranie w jednym artykule biogramów tych duchownych.

     Biogramy zostały przygotowane na podstawie ksiąg cmentarnych Katynia, Miednoje i Charkowa, publikacji dotyczących duszpasterstwa wojskowego, a także internetu. Lista ofiar z powodu braku pełnej dokumentacji archiwalnej z pewnością nie jest kompletna.

 

1) Ks. Paszko Ryszard, s. Adolfa, ur. 1878, zginął w Twerze; mianowany na stopień generała brygady

Ks. Ryszard Paszko; urodzony 1.06 1878 r. koło Piotrkowa (parafia Bełchatów w zaborze rosyjskim), pastor wyznania ewangelicko-augsburskiego; kapelan WP w stopniu pułkownika. Ordynowany (mianowany pastorem) w 1900 r. Był członkiem konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. . Początkowo wikariusz Zgierza, następnie w latach 1902-03 odbywa wikariat w Tomaszowie. W latach 1903-15 jest pastorem w parafii Koło. W 1915 jest internowany przez Niemców. Po uwolnieniu pracuje jako pastor w Łomży do 1918, kiedy to zostaje zdjęty ze stanowiska W 1918 r. zgłosił się jako ochotnik do powstającej armii i objął obowiązki naczelnego kapelana wyznania ewangelicko-augsburskiego Wojska Polskiego. W okresie międzywojennym był m.in. kierownikiem Wydziału Wyznań Niekatolickich w Ministerstwie Spraw Wojskowych. W 1929 r. przeszedł w stan spoczynku z powodów zdrowotnych. W 1930 zmienia nazwisko z Paschke na Paszko We wrześniu 1939 r., mimo że nie podlegał już służbie wojskowej, pozostawił rodzinę pod Warszawą, dołączył do grupy żołnierzy bez oficera i objął nad nimi dowództwo, aby na ich czele uczestniczyć w walkach. Pod koniec września dostał się do niewoli sowieckiej w okolicy Zamościa; więziony w Putiwlu i Kozielsku. W Wigilię 1939 r. wywieziony z Kozielska do Moskwy. Zamordowany w Twerze (razem z ponad 6300 innymi jeńcami).[1]

2) Ks. Wojtyniak Czesław, s.Walentego, ur. 1891, zginął w Twerze; mianowany na stopień generała brygady

Ks. Czesław Wojtyniak; zawodowy kapelan, w stopniu pułkownika; urodzony w 1889 r. w zaborze niemieckim, jako uczeń gimnazjum należał do konspiracyjnych Drużyn Strzeleckich; wyświęcony w 1914 r. i powołany do armii niemieckiej, był kapelanem 7. Pułku Grenadierów; od 1919 r. kapelan Wojska Polskiego w 1. Pułku Ułanów Wielkopolskich, a następnie kapelan powstańców śląskich i uczestnik wojny z bolszewikami (dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych); w okresie międzywojennym był kapelanem m.in. w Poznaniu, Nowogródku (w tamtejszej Brygadzie KOP), Brześciu; w 1939 r. wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną, więziony w Kozielsku i Ostaszkowie, wywieziony z innymi księżmi w Wigilię 1939 r., zamordowany w Twerze i pochowany w Miednoje; ponieważ los jego pozostawał nieznany, biskup polowy armii polskiej na Zachodzie, Józef Gawlina, chciał go uczynić wikariuszem armii Andersa. Świadectwo z 1919 r.: „W czasie akcji na tyły npla [nieprzyjaciela] podczas ofensywy na Mińsk Litewski w dniach 7, 8 i 9 sierpnia 1919 r. w czasie boju znajdował się w pierwszej linii, nie tylko spełniając swoje duchowe posługi, ale osobistym męstwem służąc wzorem i przykładem ułanom".[2]

3) Ks. Fedorońko Szymon, s. Michała, ur. 1893, zginął w Katyniu, mianowany na stopień pułkownika

Ks. Szymon Fedorońko. Urodzony w 1893 r. Naczelny kapelan Wojska Polskiego wyznania prawosławnego, w stopniu podpułkownika. W duszpasterstwie wojskowym pracował od 1922 r. We wrześniu 1939 r. towarzyszył żołnierzom na froncie i tam został wzięty do niewoli. Przebywał w obozie jenieckim w Kozielsku. Zamordowany w Katyniu. Jego szczątki zostały zidentyfikowane w 1943 r. podczas ekshumacji prowadzonej przez Niemców pod numerem 2743.
W okupowanym kraju pozostawił żonę Elizę oraz trzech synów: Aleksandra, Wiaczesława i Oresta. Aleksander przedostał się do armii polskiej na Zachodzie i służył jako lotnik w dywizjonie bombowym nr 300 w Wielkiej Brytanii; zginął wiosną 1944 r. podczas bombardowania Mannheim w Niemczech. Orest i Wiaczesław walczyli w Powstaniu Warszawskim: Orest (ps. „Fort") zginął w pierwszym dniu Powstania na placu Dąbrowskiego, Wiaczesław (ps. „Sławek") zginął 18 sierpnia. Symboliczny grób rodziny Fedorenków znajduje się na cmentarzu prawosławnym na warszawskiej Woli.
[3]

4) Ks. Nowak Edmund, s. Franciszka, ur. . 1891, zginął w Twerze, mianowany na stopień pułkownika

Ks. ppłk dr Edmund Nowak, (ur. 3 XII 1981, Półwiosek Stary, pow. Konin) kapłan diecezji włocławskiej; członek ; Związku Strzeleckiego; w Wojsku Polskim ochotniczo od 1920; autor pracu „Rys dziejów duszpasterstwa w Polsce 968-1831”; od 1935 dziekan OK II – Lublin; 19 III 1939 awansowany na proboszcza; VIII 1939 – szef duszpasterstwa Armii „Lublin; w latach 1934-1939 był proboszczem parafii wojskowej w Lublinie. Z jego inicjatywy w 1935 roku Wojsko i Społeczeństwo Ziemi Lubelskiej ufundowało dla Kościoła Garnizonowego w Lublinie trzy dzwony, upamiętniając w ten sposób XX rocznicę bitwy Legionów Polskich pod Jastkowem. Dzwony wykonane w Przemyślu, w Odlewni Dzwonów Ludwika Felczyńskiego otrzymały następujące Imiona : l. Józef/420kg/-ku uczczeniu zasług Marszałka Józefa Piłsudskiego, 2. Władysław/260kg/-ku uczczeniu zasług Biskupa Legionowego Władysława Bandurskiego i 3. Maryja/70kg/- ku czci Królowej Korony Polskiej. Uroczystego poświęcenia dzwonów w dniu 18 sierpnia 1935 r dokonał Biskup Lubelski Marian Fulman. Po wybuchu II Wojny Światowej we wrześniu 1939 r ks. ppłk dr Edmund Nowak znalazł się razem z Dowództwem DOK II na wschodzie, gdzie we Włodzimierzu Wołyńskim dostał się do niewoli sowieckiej i zginął później w Katyniu.[4]

5) Ks. Aleksandrowicz Antoni, s. Leopolda, ur. 1893, zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Antoni Aleksandrowicz, ks. mjr. (st. kapelan) (11 VII 1893 Marcinkoce, k. Nowogródka – IV 1940); s. Leopolda i Antoniny z Terejkowiczów; Święcenia kapłańskie otrzymał w 1916 r. w Petersburgu. W 1919 r. był katechetą w Mińsku; w korpusie duszpasterzu Wojska Polskiego od 1919; Do 1920 kapelan do zleceń przy Duszpasterstwie Rzymskokatolickiem 4 armii. W 1928 proboszcz parafii woskowej Słonim a następnie administrator parafii wojskowej w Baranowiczach; we IX 1939 ranny w nogę; w niewoli sowieckiej (Kozielsk); zamordowany przez NKWD.[5]

6) Ks. Choma Edward, s. Michała, ur. 1889, zginął w Katyniu , mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Edward Choma, s. Michała i Anny z Kosków, ur. 26 XII 1889 Złoczowie, woj. Tarnopolskie; st. kapelan; absolwent wydziału Teologicznego UJK. Święcenia uzyskał w 1913; kapelan w armii austriackiej; od 1918 r. kapelan III odcinka obrony Lwowa, następnie na froncie z 4 DP; w 1921 r. kierownik Rejonu Duszpasterskiego w Skierniewicach, od 1932 administrator parafii wojskowej Słonim.[6]

7) Ks. Ilków Mikołaj (Mykoła Ilkiw), s. Mikołaja, ur. 1890, zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Mikołaj Ilków. Ukrainiec, w 1939 r. naczelny kapelan greckokatolicki Wojska Polskiego. Urodził się w 1890 r. w chłopskiej rodzinie pod Kałuszem (później województwo stanisławowskie), ukończył teologię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Po święceniach w 1919 r. pracował jako katecheta; był dyrektorem prywatnego liceum greckokatolickiego w Kałuszu.
Jeszcze jako student działał politycznie; w 1920 r. przy poparciu polskich władz współorganizował Partię Ukraińsko-Włościańską (lojalną wobec państwa polskiego). Z powodu działalności politycznej popadł w konflikt z władzami kościelnymi i został czasowo suspendowany. W 1925 r. objął probostwo koło Niżniowa w diecezji stanisławowskiej. W latach1922-27 był posłem na Sejm RP z listy Partii Ukraińsko-Włościańskiej i przewodniczył Ukraińsko-Włościańskiemu Klubowi Sejmowemu. Był zwolennikiem przyjaznego ułożenia stosunków polsko-ukraińskich w Galicji. Po odejściu z Sejmu pracował jako duszpasterz m.in. w Łodzi i jako kapelan wojskowy (niezawodowy). W 1935 r. powołany z rezerwy na zawodowego kapelana, w 1939 r. w stopniu majora. Towarzyszył żołnierzom w bitwach kampanii wrześniowej od Bzury do Lwowa; uczestniczył w obronie miasta. 21 września wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną, więziony w obozach w Starobielsku i Kozielsku. Zamordowany w Katyniu. Jego szczątki zidentyfikowano pod numerem 2455.
[7]

8) Ks. Kontek Stanisław, s. Jana, ur. 1904, zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Stanisław Kontek, s. Jana i Agnieszki z Jastrzębskich, ur. 06.11.1904 r. w Nieledwiu na Lubelszczyźnie; żołnierz wojny 1920; absolwent historii na UW i Seminarium Duchownego w Lublinie (1927); proboszcz parafii w Urzędowie Lubelskim; od 1934 w ; duszpasterstwie wojskowym; od 1938 szef służby duszpasterskiej Garnizonu Przemyśl; we IX 1939 w składzie 22 DPG.[8]

9) Ks. Niwa Andrzej, s. Jana, ur. 1900, zginął w Charkowie, mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Andrzej Niwa, s. Jana i Antonicy z Ochabów, ur. 26 XI 1900 w Chechłach, pow. Ropczycki; urodzony w 1900 r. w tarnowskim, wyświęcony w 1923 r.; pracował jako wikary w Nowym Sączu i Krużlowej. W 1931 r. powołany do korpusu kapelanów Wojska Polskiego, z przydziałem do Brygady „Polesie" Korpusu Ochrony Pogranicza; od 1932 r. administrator parafii wojskowej w Prużanach w IX Dowództwie Okręgu Korpusu Brześć; od 1936 r. proboszcz parafii wojskowej św. Mikołaja w Ostrowie Wielkopolskim. Wzięty do niewoli we wrześniu 1939 r., więziony w Starobielsku, wywieziony z obozu z innymi kapelanami w Wigilię 1939 r. Zamordowany w Charkowie (wraz z ponad 3700 innymi jeńcami).[9]

10) Steinberg Baruch, s. Szmaji, ur. 1897, zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika

W 1939 r. naczelny rabin Wojska Polskiego. Urodzony w 1897 r. w Przemyślanach (ukr. Peremyszlany) w późniejszym województwie lwowskim, należał do podziemnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Będąc już rabinem, wstąpił jako ochotnik do polskich oddziałów i uczestniczył w walkach z Ukraińcami w 1919 r. Od 1928 r. kapelan służby stałej w Wojsku Polskim, rabin III Okręgu Korpusu Grodno; od 1930 r. zastępca naczelnego rabina WP i starszy rabin I Okręgu Korpusu Warszawa; w 1933 r. objął obowiązki szefa Głównego Urzędu Duszpasterstwa Wyznania Mojżeszowego WP, w stopniu majora. W 1939 r. był jednym z siedmiu zawodowych rabinów wojskowych; przed wybuchem wojny został szefem Duszpasterstwa Wyznań Niekatolickich Armii „Kraków" (mającej bronić Małopolski). We wrześniu 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej, więziony w Starobielsku.
Bronisław Młynarski, autor książki „W niewoli sowieckiej" (wyd. Londyn 1974), pisał: „Jak wielką i potężną była potrzeba wspólnej modlitwy dowodzi, iż jeńcy wyznania mojżeszowego, protestanckiego, prawosławnego – masowo uczestniczyli w nabożeństwach katolickich (...). Innym razem szliśmy w piątkowe wieczory pod przyzbę mizernej szopy, oznaczonej numerem 17, gdzie setki Żydów wznosiło gorące modły po hebrajsku pod przewodnictwem kapelana dra Steinberga".

Wywieziony z obozu 24 grudnia 1939 r. wraz z innymi duchownymi. Zamordowany w Katyniu. Na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie znajduje się pomnik żydowskich żołnierzy Wojska Polskiego, którzy zostali zamordowani w Katyniu, Miednoje i Charkowie. Szacuje się, że około 5 proc. z ponad 20 tys. zamordowanych wiosną 1940 r. stanowili polscy Żydzi: w większości oficerowie rezerwy (lekarze, lekarze weterynarii, farmaceuci, prawnicy, inżynierowie itd.), a także oficerowie zawodowi.[10]

11) Ks. Potocki Jan, s. Juliana, ur. 1888, zginął w Katyniu , mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Jan Józefat Potocki, s. Juliana i Lucyny Chorzelskich, ur. 13 VII 1888 w Kielcach. W 1939 r. naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko-reformowanego w Wojsku Polskim, w stopniu majora. Jako uczeń gimnazjum był więziony przez władze rosyjskie za druk i kolportaż skryptów do nauki polskiego. Następnie działacz socjalistyczny i niepodległościowy, skazany na zesłanie na Syberię. Uciekł do USA i tam został pastorem Polskiego Prezbiteriańskiego Zboru św. Pawła w Baltimore. W 1934 r. wrócił do Polski. Od 1935 r. kapelan wojskowy w VIII Dowództwie Okręgu Korpusu w Toruniu; wiosną 1939 r. mianowany szefem Głównego Urzędu Duszpasterstwa Ewangelicko-Reformowanego w WP, z zachowaniem obowiązków w Toruniu. Wzięty do niewoli we wrześniu 1939 r., więziony w Szepietówce i Starobielsku. W Wigilię 1939 r. wywieziony z obozu do więzienia na Łubiance w Moskwie, razem z dziewięcioma księżmi katolickimi i jednym prawosławnym.
W obozie spotkał ks. Franciszka Tyczkowskiego – kapelana 1. Dywizji Piechoty, który przebywał także w Starobielsku, a w Wigilię 1939 r. razem z ks. Potockim został wywieziony na Łubiankę (ks. Tyczkowski ocalał, gdyż urodził się w USA i był obywatelem amerykańskim). Ks. Tyczkowski opuścił ZSRR z armią Andersa; walczył jako kapelan 2. Korpusu Polskiego; po wojnie wyjechał do USA. W wydanych w Stanach wspomnieniach napisał: „Ks. Potocki zajmował się dzieleniem dostarczonej żywności. Krępująca była jego skromność, gdyż wyznaczał sobie wyraźnie mniejsze porcje. Wśród więzionych księży panowała braterska i prawdziwie chrześcijańska atmosfera życzliwości i solidarności".
Współtowarzysze wspominali też, że w celi na Łubiance ks. Potocki zaproponował księżom katolickim wspólne modlitwy (w ówczesnych realiach wyznaniowych rzecz rzadko spotykana). Zamordowany w Katyniu. Żona i syn mieszkali po wojnie w Baltimore.
[11]

12) Ks. Skorel Józef, s. Aleksandra, ur. 1893, zginął w Twerze, mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Józef Skorel, s. Aleksandra i Marii z Orlickich, ur. 12.06.1893 r. w Nowogródku; na kapłana wyświęcony w 1916; absolwent Wydziału Teologicznego UJP; w Wojsku Polskim od 25.09.1919; kapelan 2 pp Legionów; walczył na froncie litewsko – białoruskim - kapelan Białostockiego Pułku Strzelców, twierdzy Brześć nad Bugiem, Szp. Okr. w Grudziądzu, I Szp. Okr. (w 1. 1922-1928), CWSan (od 1932); kpt. ze starszeństwem 1.06.1919, mjr – 1.01.1934; we wrześniu 1939 kapelan Szp. CWSan.; do 16.12.1939 więziony w Kozielsku.[12]

13) Ks. Urban Władysław, s. Andrzeja, ur. 1891, zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Władysław Urban s. Andrzeja, ur. 09.02..1891 w Pasławiu, powiat dobromilski; absolwent Seminarium Duchownego w Przemyślu (1916); w 1920 kapelan dywizji jazdy gen. Romera; w 1925 proboszcz parafii wojskowej św. Michała w Złoczowie; był przewodniczącym Oddziału Podolskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego z Złoczowie przy 52 pułku piechoty; w 1936 administrator parafii wojskowej św. Stanisława Kostki w Krzemieńcu; st kapelanem mianowany 19.03.1937.[13]

14) Ks. Ziółkowski Jan, s. Jana, ur. 1889, zginął w Katyniu, mianowany na stopień podpułkownika

Ks. Jan Ziółkowski - w 1939 r. zawodowy kapelan rzymskokatolicki, w stopniu majora. Urodzony w 2 IV 1889 r. w Woli Wieruszyckiej (archidiecezja krakowska), powiat bocheński; W 1913 r. otrzymał święcenia kapłańskie.; po święceniach pracował przed I wojną światową i podczas wojny w parafiach we wsi Babice i w Krakowie. Zgłosił się na kapelana do Legionów, ale nie został przyjęty z braku etatów. W lipcu 1919 r. został kapelanem wojskowym. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. był kapelanem 5. Pułku Piechoty oraz szpitali wojskowych w Wilnie. Do grudnia 1921 r. był z pułkiem na froncie. Za udział w bitwie pod Sejnami odznaczony Krzyżem Walecznych. W okresie międzywojennym był zawodowym kapelanem m.in. w Wilnie, Lublinie i Stanisławowie. Od 1930 r. kapelan Brygady „Podole" Korpusu Ochrony Pogranicza, w 1937 r. proboszcz parafii wojskowej w Jarosławiu; w 1939 r. był kapelan 24 DP.
We wrześniu 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej i trafił do Kozielska. Był jedynym księdzem katolickim, który w Wigilię 1939 r. nie został wywieziony z obozu do Moskwy (prawdopodobnie zapomniano o nim, gdyż tego dnia przebywał w karcerze, ukarany za odprawianie nabożeństwa dla jeńców) i był faktycznie tajnym kapelanem obozu aż do jego likwidacji w kwietniu 1940 r. Z książki „Zbrodnia katyńska w dokumentach" (Londyn 1975): „Ksiądz Ziółkowski był najbardziej zajęty w marcu 1940 r., czyli w okresie wielkanocnej spowiedzi katolików, wtedy miał do wyspowiadania setki jeńców. Widziało się go wtedy często, przechadzającego się z rozmaitymi oficerami we dwójkę o rozmaitych porach dnia. Wiedzieliśmy, że są to takie rozmowy, którym nie należy przeszkadzać. (...) Ksiądz Ziółkowski odprawiał Mszę Świętą w wielkiej tajemnicy, po rozmaitych kątach budynków obozowych, i następnie udzielał Komunii św. Nabożeństwo musiało być odprawione tak szybko, aby władze nie mogły sobie zdać sprawy, co się dzieje". Zamordowany w Katyniu w kwietniu lub maju 1940 r.
[14]

15) Ks. Cichowicz Mikołaj, s. Jakuba, ur. 1895, zginął w Katyniu, mianowany na stopień majora

Ks. Mikołaj Cichowicz kpt. rez., s. Jakuba, ur. 6 XII 1895 r. w Bortkowie, pow. Sierpecki. Kpt. ze starsz. 1 I 1927. Kapelan, proboszcz parafii rzymskokatoliskiej Słupno, pow. płocki. (źródło: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2000, s. 736)
(Od 1 I 1935 r. proboszcz Parafii w Czerwone jak wskazuje na to
poniższa informacja zaczerpnięta z internetowej kroniki parafialnej Parafii w Czerwonce):
[...]
całą energią wziął się do pracy natomiast ks. Mikołaj Cichowicz, który przyjął parafię od nowego roku tj. od 1 stycznia 1935 r . Prace przy wykańczaniu plebani ruszyły pełną parą i nowy gospodarz parafii energiczny kapelan wojska polskiego wprowadził się szybko do w całości nie wykończonego budynku . Poprzednią drewnianą plebanię przeznaczył natomiast na organistówkę.
Nie zdążył wszystkiego dokończyć , kiedy 1 września 1939 roku wybuchła  wojna .  W tym czasie liczba wiernych w tutejszej parafii przekroczyła 3100 osób i było to historyczne maksimum . Z tej racji, że ks. Cichowicz był kapelanem wojskowym szybko zmobilizowano go. Ochrzcił jeszcze w dniu 2 września czworo dzieci , gdyż rodzice obawiając się działań wojennych pospieszyli z dziećmi do chrztów . Potem wyjechał w niewiadomym kierunku do wyznaczonego punktu mobilizacyjnego i od tej pory słuch po nim zaginął . Parafianie dowiedzieli się o jego losie długo po zakończeniu II wojny światowej kiedy to nagle okazało się , że jego nazwisko znajduje się na słynnej liście katyńskiej. Dzisiaj fakt ten przypomina tablica pamiątkowa wmurowana pod chórem kościoła w Czerwonce. Ks. Mikołaj Cichowicz zapisał się zatem w pamięci tutejszej wspólnoty parafialnej, nie tylko jako dzielny i energiczny administrator parafii, ale także jako bohater narodowy , który zginął w Katyniu.
[15] /Z internetowej historii kościoła w Czerwonce/

Zmobilizowany 2 IX 1939 jako kapelan wojskowy i przydzielony najprawdopodobniej do którejś z jednostek stacjonujących w Warszawie; w niewoli sowieckiej (pierwszą informację uzyskano od niego w III 1930 z Kozielska). Zamordowany w 1940.[16]

16) Ks. Drozdowicz Ignacy, s. Juliana, ur. 1903, zginął w Charkowie, mianowany na stopień majora

Ks. Ignacy Drozdowicz, s. Juliana, ur. 29 I 1903; wyświęcony w 1931 r., ukończył Instytut Misyjny w Lublinie, przygotowujący kapłanów dla archidiecezji mohylewskiej (znajdującej się na terenie ZSRR). Pracował w różnych parafiach diecezji pińskiej. ksiądz kapelan wojskowy (kapelan rezerwyw stopniu kapitana od 28 IV 1939; starszeństwo z 1 I 1939) z Diecezji Pińskiej; w ewidencji PKU Lublin Miasto.[17]

17) Ks. Dubiel Aleksander, s. Franciszka, ur. 1906, zginął w Twerze, mianowany na stopień majora

Ks. Aleksander Dubiel, s. Franciszka i Zofii z Maciągów, ur. 7 XII 1906 we Frampolu. Absolwent Biskupiego Gimnazjum Męskiego i Seminarium Duchownego w Lublinie, święcenia kapłańskie otrzymał 21 VI 1931. Student Wydziału Teologicznego KUL, uzyskał licencjat. Wikariusz Parafii św. Pawła w Lublinie. Harcmistrz ZHP. Kapelan DOK II ze starszeństwem 1 I 1939. Początkowo więziony w Kozielsku.[18]

18) Ks. Janas Mieczysław, s. Tomasza, ur. 1904, zginął w Twerze, mianowany na stopień majora

Ks. Mieczysław Janas, s. Tomasza, ur. 2 I 1904 w Świerzbowej Polskiej. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1928. Był wikarym w Samborze, następnie kapelanem biskupa diecezji przemyskiej. Redaktor tygodnika diecezjalnego „Rola Katolicka”. Kapelan rez. ze starszeństwem 1 II 1938. We wrześniu 1939 kapelan w p. lot. Dęblin.[19]

19. Ks. Kacprzak Józef, s. Tomasza, ur. 1886, zginął w Twerze, mianowany na stopień majora

Ks. Józef Kacprzak, kpt. rez., s. Tomasza i Marii z Golatowskich, ur. 2 VII 1886 w Nakwisinie. Ksiądz, świecenia kapłańskie otrzymał w 1913. Uczestnik wojny 1920. Wikariuswz w Dobrem, Łowiczu, Powsinie i Tomaszowie w diecezji warszawskiej. Od 1925 w diecezji łódzkiej. Prefekt szkół w Łęczycy, proboszcz parafii w Tumie i Gałkowie. W latach 1935-1937 prefekt Szkoły Handlowej w Łodzi i kapelan jednego z łódzkich szpitali oraz więzienia przy ul. Sterlinga. W 1939 kanonik w Łodzi. Zmobilizowany do Wojska Polskiego.[20]

20. Ks. Masłoń Władysław, s. Mateusza, ur. 1896, zginął w Twerze, mianowany na stopień majora

Ks. Władysław Masłoń, kapelan Wojska Polskiego, w niewoli sowieckiej (Ostaszków)[21]

21. Ks. Mikuczewski Józef, s. Dominika, ur. 1910, zginął w Twerze, mianowany na stopień majora;

Ks. Mikuczewski Józef, s. Dominika i Katarzyny Malickich, kpt. rez. ur. 26 IX 1910 w Plutej. W 1939 kapelan w junackim hufcu pracy w Hrubieszowie.[22]

22. Ks. Mioduszewski Jan, s. Józefa, ur. 1908, zginął w Twerze, mianowany na stopień majora

Ks. Jan Mioduszewski, s. Jana i Anny, ur. 6 IV 1908. Ukończył Seminarium Duchowne w Łomży. Wyświęcony w kwietniu 1933. W 1939 wikariusz w Sejnach. Kapelan ze starszeństwem 1 I 1939. W sierpniu 1939 zmobilizowany do Wojska Polskiego.[23]

23. Ks. Ochab Włodzimierz, s. Piotra, ur. 1900, zginął w Twerze, mianowany na stopień majora

Ks. Włodzimierz Ochab, s. Piotr, ur. 1900. We wrześniu 1939 kapelan w Więzieniu Karnym w Drohobyczu.[24] (źródło: „Mednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, t. II, Warszawa 2006, s. 634).
Na liście awansowanych widnieje pod nr 1654 jako ks. kpt. Ochwab Włodzimierz

24. Ks. Szwed Bronisław, s. Michała, ur. 1895, zginął w Twerze, mianowany na stopień majora

Ks. Bronisław Szwed, s. Michała i Marianny z Ramockich, ur. 1895 w Rudniku. Kapelan wojskowy i więzienny w Stanisławowie, prefekt miejscowego Gimnazjum i Szkoły Handlowej. Honorowy Prezes Kupiectwa Polskiego w Stanisławowie.[25]

 25. Ks. Swirtun Alfred, s. Lucjana, ur. 1895, zginął w Charkowie, mianowany na stopień majora

Ks. Alfred Swirtun, s. Lucjana, ur. 29 VIII 1895 w Ufie. Pełnił służbę w 7 p. uł. I 15 p. uł. Awansowany do stopnia por. ze starsz. 1 I 1921.[26]

26. Ks. Wrazidło Jerzy, s. Jana, ur. 1905, zginął w Charkowie, mianowany na stopień majora;

Ks. Jerzy Wrazidło, s. Jana, ur. 5 VIII 1905 w Biskupicach, pow. Zabrze. Kapelan diecezji katowickiej. Mianowany kapelanem rezerwy 28 IV 1939 ze starszeństwem 1 I 1939 w ewidencji Biura Personalnego MSWojsk. Podczas kampanii wrześniowej kapelan 3 Pułku Ułanów Śląskich w Krakowskiej BK.[27]

27. ks. Czemerajda Józef, s. Mikołaja, ur. 1903, zginął w Charkowie, mianowany na stopień kapitana

Ks. Józef Czemerajda urodził się 20 listopada 1903 r. w miejscowości Rożdżałów, parafii Kumów, jako syn Mikołaja i Konstancji z Dzamanów. Ukończył 6 klas szkoły w Chełmie oraz Liceum Biskupie w Lublinie. We wrześniu 1925 r. wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Lublinie. Święcenia kapłańskie przyjął 22 czerwca 1930 r. Od 2 października 1930 r. do 21 czerwca 1935 r. był wikariuszem w parafii Wożuczyn, gdzie zapisał się w pamięci parafian jako "cichy, szlachetny, pełen dobroci kapłan" (Katoliccy duchowni w Golgocie Wschodu, oprac. ZAJ Peszkowski, SZM Zdrojewski, Pelplin-Warszawa-Łódź-Orchard Lake 2002, s. 987). Następnie pracował krótko w Częstoborowicach i Zakrzówku. 5 grudnia 1935 r. został administratorem parafii Czartowiec, gdzie okazał się gorliwym duszpasterzem i dobrym gospodarzem. W 1936 r. parafianie skierowali do biskupa lubelskiego list, w którym pisali: "Księże Biskupie, jesteśmy dumni, że mamy tak zacnego kapłana".
28 kwietnia 1939 r. ks. Czemerajda został powołany do Wojska Polskiego, gdzie służył jako kapelan w stopniu kapitana. Parafianie żegnali swego duszpasterza z wielkim bólem w sercu.
Ks. Czemerajda "zmobilizowany został prawdopodobnie do 8 Lubelskiego Pułku Piechoty Legionów, wchodzącego w skład 3 Zamojskiej Dywizji Piechoty. Pełnił obowiązki kapelana w boju pod Iłżą 8/9 IX 1939 r., gdzie rozbito 3 DP. Resztki, wycofane spod Iłży, weszły w skład 39 DP rezerwowej (zorganizowanej w Rembertowie). Przewidziana została [3 DP - dop. M. L.] do obrony środkowej Wisły, ale gdy weszła do akcji, było już na to za późno, walczyła 19 IX pod Krasnymstawem. Jej główna karta bojowa związana była z 3-dniowym bojem pod Cześnikami 20-22 IX 1939 r. Po bitwie pod Krasnymstawem ks. Józef zdał swe obowiązki duszpasterskie nowej służbie warszawskiej i udał się w drogę do własnej parafii. Został aresztowany przez szpicę «libero» 15 korpusu Południowego Frontu Ukraińskiego «komdiwa» Fiłatowa, który po osiągnięciu ostatecznej rubieży sowieckiego natarcia we Włodawie zapędził się aż pod Lublin. Aresztowanie samotnie zmierzającego do domu ks. Józefa miało miejsce w Piaskach Królewskich pod Lublinem ok. 21 IX 1939 r. Został przewieziony na «badania» do więzienia w Tarnopolu i dołączony do III rzutu na Starobielsk, gdzie przybył 20 X 1939 r. Panował wówczas w Starobielsku potworny ścisk, zostali umieszczeni w prowizorycznej szopie podobozu S-1d obok ul. Kirowa, a dopiero przed samą wigilią przeniesieni do obozu głównego S-1a. Ks. Józef nie miał możliwości pracy duszpasterskiej w obozie w 1939 r., dlatego nie został rozpoznany jako kapelan przez służby obozowe ppłk. Bierieżkowa i nie został wywieziony w noc wigilijną 1939 r. Zaczął się udzielać religijnie dopiero w okresie Wielkiej Nocy, gdy poznał kolegów więźniów (do tej pory był skrępowany wiszącym regulaminem obozowym komisarza BP Kirszyna). Jest w etacie Starobielska «S-3678». Został wywieziony transportem Wa23*C - transportem «okazjonalnym», nie zamawianym przez NKWD, wagon C drogą «północną» (przez Wałujki «naprawljenije» Wołoszyłowgrad) i skierowany na główne pole mordów w Liesoparku (przy bocznicy kolejowej do Diergaczi, w rejonie obecnego Pomnika Chwały) w Charkowie. Zamordowany przed świtem 23 kwietnia 1940 r. Ciało wrzucono do dołu śmierci do J08 w charkowskim Liesoparku" (Katoliccy duchowni, s. 987-988).
W kościele parafii w Czartowcu jest tablica upamiętniająca męczeństwo tegoż kapłana.
[28]

28. O. Drabczyński Ignacy, s. Ignacego, ur. 1916, zginął w Katyniu, mianowany na stopień kapitana

O. Ignacy Drabczyński, s. Ignacego, ur. 1916. Brat Dominik z Zakonu Reformatów, kapelan[29].

29. Ks. Plewik Władysław, s. Pawła, ur. 1905, zginął w Charkowie, mianowany na stopień kapitana

Ks. Władysław Plewik, s. Pawła i Franciszki z Wojtowiczów, ur. 7 IV 1905 w Bełżycach, woj. Lubelskie. Ukończył gimnazjum w Wilnie i Seminarium Duchowne w Łodzi (1934). Mianowany wojskowym kapelanem rezerwy wyznania rzymskokatolickiego ze starsz. 1 I 1939. Przynależny ewidencyjnie do PKU Piotrków Trybunalski. Pracował jako duszpasterz w parafii Krzepczów, pow. tomaszowski oraz jako prefekt szkół powszechnych.[30]

30. Ks. Zakrzewski Franciszek, s. Bronisława, ur. 1902, zginął w Twerze, mianowany na stopień kapitana

Ks. Franciszek Zakrzewski, s. Bronisława i Marianny z Cichowskich, ur. 21 I 1902 w Gawronkach, prefekt w Mławie. Kapelan ze starszeństwem 1 I 1939.[31]

Opracował:
Ks. płk Zbigniew Kępa



[1] WP, Kapelani II Rzeczypospolitej, http://tygodnik.onet.pl/3591,30122,1439946,tematy.html (Strona internetowa „Tygodnika Powszechnego. Tekst został zamieszczony 23 września 2007 r.); http://szymon.host.sk/ewangelicy/xrp.html.

[2] WP, Kapelani II Rzeczypospolitej... dz. cyt.

[3] Tamże.

[4] Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r, Dokumenty, relacje, opracowania, pod red. W.J. Wysockiego, Warszawa 2001, s. 613; http://www.kuria.lublin.pl/parafie/lublin-garnizon/hist.htm (Strona internetowa Parafii Wojskowo-Cywilnej w Lublinie)

[5] Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, pod red. J. Snitko-Rzeszut, Warszawa 2000, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, s. 4.

[6] Tamże, s. s. 76.

[7] WP, Kapelani II Rzeczypospolitej..., dz. cyt., Katyń. Księga Cmentarna..., dz. cyt., s. 212.

[8] Katyń. Księga Cmentarna..., dz. cyt., s. 282.

[9] WP, Kapelani II Rzeczypospolitej..., dz. cyt.; Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, oprac. J. Ciesielski, Z. Gajowniczek, i inni, Warszawa 2003, s. 372;

[10] WP, Kapelani II Rzeczypospolitej..., dz. cyt.; Obszerny biogram zamieszcza Z. Waszkiewicz w artykule „Naczelni rabini i imamowie Wojska Polskiego w II RP” w: Historia duszpasterstwa na ziemiach polskich, pod red. J. Ziółka i inn., Lublin, 2004, s. 439-440.

[11] WP, Kapelani II Rzeczypospolitej... dz. cyt.; Katyń. Księga Cmentarna... dz. cyt., s. 500.

[12] Mednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, oprac. Z. Gajowniczek, B. Gronek i inni, t. 2, Warszawa 2006, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, s. 815)

[13] Katyń. Księga Cmentarna... dz. cyt., s. 659.

[14] WP, Kapelani II Rzeczypospolitej... dz. cyt.; Katyń. Księga Cmentarna... dz. cyt., s. 736; Patrz także: Ksiądz kapelan Jan Leon Ziółkowski - męczennik Katynia, http://archiwum.naszdziennik.int.pl/index.php?type=topic&forum=24&id=85 (strona internetowa „Naszego Dziennika”; B. Ziółkowska-Tarkowska, Katyńczyk AM 487. Wspomnienia o księdzu kapelanie Ziółkowskim, Warszawa 2004; B. Tarkowska, Brygada KOP „Podole” w relacjach i wspomnieniach, Warszawa 207.

[15] http://www.powiat-makowski.pl/index.php?id=285&lan=pl (Strona internetowa Parafii w Czerwonce).

[16] Kapelani wrześniowi..., pod red. W.J. Wysockiego, Warszawa, s.572.

[17] Charków. Księga Cmentarna..., dz. cyt., s. 97; Kapelani wrześniowi..., dz. cyt., s.577; WP, Kapelani II Rzeczypospolitej... dz. cyt.

[18] Mednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, oprac. Z. Gajowniczek, B. Gronek i inni, t. 1, Warszawa 2006, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, s. 157).

[19] Mednoje. Księga Cmentarna..., dz. cyt., t. 1, s. 287).

[20] Tamże, s. 322.

[21] Kapelani wrześniowi..., dz. cyt., s. 607).W książce Mednoje. Księga Cmentarna..., dz. cyt., t. II, s. 554, figuruje pod tym samym imieniem i nazwiskiem i datą urodzin st. przod. Policji Państwowej., natomiast w tej publikacji brak informacji o kapłanie o takim imieniu, nazisku i dacie urodzin.

[22] Mednoje. Księga Cmentarna..., dz. cyt., t. 2, s. 582.

[23] Tamże, s. 585.

[24] Tamże, s. 634. Na liście awansowanych widnieje pod nr 1654 jako ks. kpt. Ochwab Włodzimierz.

[25] Mednoje. Księga Cmentarna..., dz. cyt., s. 2, s. 906.

[26] Charków. Księga Cmentarna..., dz. cyt., s. 526.

[27] Tamże, s. 613; Kapelani wrześniowi..., dz. cyt., s. 643; patrz: T. Idzik, Ofiara Starobielska - ks. Jerzy Wrazidło, „Rocznik Świetochlowicki”, nr 2/2000.

[28] Bp Mariusz Leszczyński, Ks. Józef Czemerajda (1903-1940), „Niedziela. Edycja zamojska” 24/2003 (http://www.niedziela.pl/artykul_w_niedzieli.php?doc=ed200324&nr=245).

[29] Katyń. Księga Cmentarna..., dz. cyt., s. 114.

[30] Charków. Księga Cmentarna..., dz. cyt., s. 420.

[31] Mednoje. Księga Cmentarna..., dz. cyt., t. 2, s. 1043.

Cmentarz w Katyniu

Zegar

Święta

Niedziela, XXVII Tydzień zwykły
Rok B, II
Dwudziesta Siódma Niedziela zwykła

Licznik

Liczba wyświetleń strony:
25014